شاخص های سلامت روان چیست؟

مقدمه

شاخص های سلامت روان چیست؟ انواع سلامت روان کدامند؟ سلامت روان یکی از با اهمیت ترین مسائل روان شناختی است که افراد باید توجه زیادی به آن داشته باشند. سلامت روان بالا به خلق یک جامعه پویا و موفق کمک زیادی می کند. از سوی دیگر سلامت روان اجتماعی افراد با میزان تاب آوری آنها ارتباط مستقیم دارد. در واقع سلامت روان بالا، میزان تاب آوری جامعه را افزایش داده و به افراد کمک می کند توانایی بیشتری در مقابل سختی ها و مشکلات داشته باشند. در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی دقیق نشانه های سلامت روان بپردازیم.

سلامت روان چیست؟

تعریف دقیق و مشخص سلامت روان توسط سازمان بهداشت جهانی ارائه شده است: سلامتی عبارت است از رفاه کامل جسمی، روحی و اجتماعی نه فقدان، ناتوانی یا بیماری. این تعریف که شامل شاخص های سلامت روان است، زندگی کردن در یک شرایط بهتر را با سلامت روان مرتبط می داند. از مهمترین تاثیرات سلامت روان بالا، می توان به ایفای بهتر نقش های اجتماعی و تاثیرگذاری بر دوستان، نزدیکان و آشنایان اشاره کرد. سلامت روان به ما کمک می کند به عنوان یک موجود اجتماعی و متفکر، احساس سعادت و خوشبختی کرده و از زندگی خود و تعامل با دیگر افراد بیشتر لذت ببریم.

شاخص های سلامت روان به عوامل مختلف روانی، بیولوژیکی و اجتماعی بستگی دارد. به طور کلی این عوامل را می توان در دو گروه عوامل درونی (فردی) و عوامل بیرونی قرار داد:

• عوامل بیرونی: آزادی های مدنی، رفاه اقتصادی، نبود نابرابری های قومی، نژادی و جنسیتی، آزادی های اجتماعی، عدالت اجتماعی، امنیت و ثبات اجتماعی و سیاسی.
• عوامل فردی: ژنتیک، خودباوری، داشتن آگاهی و شناخت نسبت به خود، عزت نفس و اعتماد به نفس، سبک زندگی سالم.

راهکارهایی برای ارتقای سلامت روان

همه ما در قبال سلامت روان خود مسئولیت داریم و باید از طریق روش های مختلف مانند مطالعه و کمک گرفتن از متخصصان و روان درمانگرها، نشانه های سلامت روان را ارتقا دهیم. البته ابتدا باید با کمک تست های استاندارد، از وضعیت سلامت روان فعلی خود اطلاع پیدا کنید. بهبود کیفیت زندگی؛ تاثیر فوق العاده ای در حفظ و ارتقای سلامت روان دارد. همانطور که گفتیم عوامل درونی یا فردی را می توانیم بهبود دهیم اما تغییر عوامل بیرونی موثر بر سلامت روان اجتماعی وظیفه سیاستمداران و مسئولین است. دولتمردان می توانند با ایجاد ثبات اقتصادی، امنیت، فرهنگ سازی و ایجاد رفاه برای شهروندان، سلامت روان را در جامعه ارتقا دهند.

مهم ترین نشانه های سلامت روان

نشانه های سلامت روان زیادی وجود دارد که در ادامه به بررسی 6 مورد از مهم ترین آنها می پردازیم:

• وضعیت فیزیکی فعال: ورزش و تحرک، از مهم ترین نشانه های سلامت روان است. وجود یک فعالیت ورزشی مانند دو، دوچرخه سواری، یوگا، رقص، پیاده روی، ورزش های هوازی، طرز تنفس صحیح و.. در سلامت روحی ما تاثیر زیادی دارد. افزایش گردش خون و ضربان قلب، دریافت اکسیژن بیشتر و تقویت عضلات و ماهیچه ها، احساس بهتری در ما ایجاد می کند.
• رژیم غذایی مناسب: داشتن یک تغذیه سالم که میزان کالری و انرژی لازم را به بدن برساند، از دیگر نشانه های سلامت روان است که تاثیر زیادی بر عملکردهای روانی دارد. گرسنه ماندن برای چندین ساعت، باعث عصبی و خشمگین شدن می شود. از سوی دیگر چنانچه انواع ویتامین ها، پروتئین ها، حبوبات، لبنیات و غلات به اندازه کافی به بدن نرسد، کاهش سلامت روان را به همراه خواهد داشت.
• خواب کافی: خواب از اهمیت فوق العاده بالایی برخوردار است و یکی از مهم ترین عوامل موثر در ابتلا به اختلالات روان شناختی به شمار می رود. نداشتن خواب کافی، تمامی فعالیت های مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که اگر در بازه زمانی طولانی ادامه داشته باشد، افزایش خستگی، افزایش احتمال ابتلا به افسردگی، عدم تمرکز یا حتی میل به خودکشی را به همراه دارد.
• روابط عاطفی سالم: کیفیت روابط عاطفی، از دیگر نشانه های سلامت روان است و تاثیر زیادی در آن دارد. پس قبل از اینکه وارد یک رابطه عاطفی ناسالم و مخرب شوید، نسبت به نیازها و روحیات خود و اخلاقیات طرف مقابل شناخت کافی به دست آورید.
• کمبود ارتباط: ارتباطات اجتماعی از مهم ترین نشانه های سلامت روان است. نداشتن ارتباط کافی و رضایت بخش با دوستان و اعضای خانواده در طولانی مدت می تواند باعث افسردگی و اجتماع گریزی شود. نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که انسان به عنوان موجودی اجتماعی، برای به دست آوردن انرژی مورد نیاز و انجام کارهای روزمره، به برقراری ارتباط با دیگر افراد نیاز دارد.

کمک به دیگران و حفظ نگرش مثبت، از دیگر نشانه های سلامت روان به شمار می روند. در این میان از اثر بخشش بر سلامت روان هم نباید غافل شد.

ویژگی های سلامت روان

از مهم ترین شاخص های سلامت روان می توان به داشتن آگاهی و شناخت از توانمندی های خود، مقابله موثر و مفید با فشارهای روانی، مفید، فعال و مولد بودن، بسنده و کارآمد بودن، صداقت، انسجام و خودآگاهی، داشتن استحکام و ثبات اعتقادی، هویتی، هیجانی، اجتماعی و عاطفی، منطقی و قابل پیش بینی بودن، شخصیت و مشارکت مفید و سازنده در فعالیت های اجتماعی اشاره کرد.

شاخص های سلامت روان، 4 مولفه اصلی زیر را در برمیگیرند:

• درون فردی: این مولفه، خودآگاهی هیجانی و احترام به خود را در بر می گیرد.
• بین فردی: این مولفه شامل روابط اجتماعی، مسئولیت پذیری اجتماعی و مشارکت می باشد.
• سازگاری: شادی و انعطاف پذیری، از مهم ترین اجزای این مولفه هستند.
• استرس: تمامی مسائل مربوط به استرس، کنترل هیجان و مدیریت آن، در این مولفه قرار می گیرد.

مهم ترین شاخص های سلامت روان

• توانایی دوست داشتن و نیاز به دوست داشته شدن: این ویژگی از سنین کودکی در فرد شکل می گیرد. اگر به نیازهای عاطفی کودک به درستی پاسخ داده نشود، در بزرگسالی تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران نداشته و فکر می کند به هیچکس نیاز ندارد.
• توانایی پذیرش تغییرات در زندگی: تغییر از اجزای جدا نشدنی زندگی است که به طور مداوم در زندگی ما اتفاق می افتد. فرد دارای شاخص های سلامت روان، این تغییرات را پذیرفته و برای اقدام کردن، منتظر شرایط ثابت و مطمئن نمی ماند. نقطه مقابل این افراد، اشخاص دارای اختلال وسواس هستند که برای انجام دادن کارها، برای شرایط ثابت و مطمئن منتظر می مانند.
• توانایی روبرو شدن با ریسک: افراد دارای سلامت روان با در نظر گرفتن نتایج خوب و بد هر کاری، آن را انجام می دهند و منتظر بدترین نتیجه نیستند.
• توانایی ابراز احساسات: این ویژگی از مهم ترین شاخص های سلامت روان به شمار می رود. انکار یا مخفی کردن احساسات (خشم، ناراحتی، علاقه و..)، نشان دهنده سلامت نیست.
• توانایی برقراری ارتباط درست با واقعیات موجود: با توسل به امید، ایمان، خوش بینی و.. می توان با واقعیت های تلخ زندگی کنار آمد.
• قدرت تخیل: قدرت تخیل و استفاده از آن برای ایجاد خلاقیت، از دیگر شاخص های سلامت روان است. هر وسیله ای که امروزه می بینید مانند هواپیما، زیردریایی، تلویزیون و… زمانی فقط در تخیلات کسی وجود داشته که به واقعیت تبدیل شده است.
• داشتن آگاهی و شناخت نسبت به توانایی های خود: شناخت توانایی های خود، از دیگر شاخص های سلامت روان است که مسیر زندگی شما را تعیین می کند.
• احترام قائل بودن برای خود و احساس امنیت: آگاهی داشتن نسبت به جایگاه خود در اجتماع و کوچک نشمردن خود، از دیگر شاخص های سلامت روان به شمار می رود.
• توانایی اشتباه کردن و درس گرفتن از اشتباهات

منبع: سانا پرس